Lang · Istwa · Syans · Teknoloji
Eksplore konesans an kreyòl: atik, diksyonè, gid pratik
Nou mete istwa, syans, teknoloji, ak diksyonè kreyòl ansanm pou ede w konprann, aprann, epi pataje konesans nan lang pa nou.
Mo cho nan diksyonè a
Kesyon
Jan yon moun mande pou sa li bezwen. Yon entèwogasyon pou chache yon repons.
cheri
Yon non yon moun bay yon lòt moun ki enpòtan nan lavi li tankou mennaj, mari, madanm, frè, sè e latriye. Nan anpil sosyete se moun ki gen sèks opoze yo ki di lòt la cheri.
Lenmò
Yon kadav, yon mò. Nenpòt bagay ki sanble avèk yon kadav ou byen yon mò. Yon moun ki endispoze se yon lenmò menmsi li pa yon kadav.
Demoli
Pèdi yon fòm solid pou kraze e vini plat atè.
Si
Eta yon bagay ki gen anpil asid nan li. Sik kapab chanje gou yon bagay ki si. Mo yon moun itilize pou rantre yon kondisyon nan lide li. Yonn nan sèt nòt mizikal yo: do, re, mi, fa, sòl, la, si.
Son
Nenpòt bagay zòrèy kapab tande.
Enfòmasyon
Enfòmasyon: Nenpòt ransèyman sou papye, nan bouch ki disponib pou bay moun konesans.
Gous
Fri anpil plant tankou pwa ki donnen yon grenn ki sanble avèk yon ti baton e ki gen, soti nan twa pou rive nan dis, grenn andedan li.
Plant
Plant se pye bwa ki piti oswa mwayen. Nan agrikilti kreyòl, plant pwa, mayi, bannann se baz manje. Plant medsin tankou zoranj si, fèy bwa, ak tim sèvi nan remèd tradisyonèl. Nan an...
Gwo tit rapid
Dec 04, 2025
Plant
Plant se pye bwa ki piti oswa mwayen. Nan agrikilti kreyòl, plant pwa, mayi, bannann se baz manje. Plant medsin tankou zoranj …
Dec 04, 2025
Kat
Kat se chif 4, men li se tou moso papye oswa plastik ki pote enfòmasyon. Nan matematik, kat se nonb kare, baz …
Dec 04, 2025
Kayiman
Kayiman se gwo bèt dlo dous ki sanble ak mabouya men plis masif. Li kapab rete san deplase pandan lontan; dan li …
Dec 04, 2025
Echèk
Echèk se lè yon plan pa rive bout. Nan edikasyon, echèk se siyaj: travay la pa ase, metòd la dwe chanje. Nan …
Dec 04, 2025
Batiman
Batiman se gwo konstriksyon ak plizyè etaj. Nan vil kolonyal yo, batiman te souvan gen balkon an fè, gwo pòt an bwa, …
Seleksyon resan
Atik sot pase yo
Dec 04, 2025
El Niño ak La Niña: kijan yo chanje lapli ak siklòn nan Karayib
Lè Pasifik la vin pi cho (El Niño) oswa pi frèt (La Niña), modèl van ak lapli deplase. Nou dekri kijan sa ka bese oswa ogmante …
Dec 04, 2025
Poukisa Karayib la pa jwenn nèj: latitid, lanmè cho, ak mòn ba
Latitid twopikal kenbe solèy fò; kouran cho (Gulf Stream) ak mas lè maritim monte tanperati anlè 20°C; mòn yo pa twò wo pou nèj rete sou …
Dec 04, 2025
Pouki ensèkt enpòtan: polinizatè, netwaye tè, ak predatè
Myèl ak papiyon pote polèn; foumi ak lòt detritivò kraze rès plant; mantis ak lybiz kontwole moustik. Nou bay egzanp ensèkt ou wè nan jaden, sou …
Dec 04, 2025
Pigman nan fèy: klowofil, karotenoid, ak koulè ki chanje
Klowofil pran limyè vèt, karotenoid pran zoranj-jòn; ansanm yo pèmèt plant ranmase plis enèji. Lè sezon ak limyè chanje, klowofil bese epi koulè jòn, zoranj, oswa …
Dec 04, 2025
Respirasyon selilè: kijan plant itilize sik yo fè enèji
Fotosentèz fè sik; respirasayon selilè kraze sik sa yo pou fè ATP. Nou dekri twa etap yo (glikoliz, sik Krebs, chèn transpò elèktron) epi ki sa …
Dec 04, 2025
Teknoloji jaden: soti bourik/chwal rive ponp solè
Bourik ak chwal ede pote chaj, men ponp solè ak irigasyon degoutman bay plis randman. Atik la mete fas-a-fas zouti tradisyonèl yo ak solisyon teknoloji ba-kout, …
Dec 04, 2025
Altènatif listwa Ayiti: si tren te devlope bonè
Yon senaryo altènatif: imajine yon liy tren soti Kap-Ayisyen rive Jakmèl depi fen 1800 yo. Ki jan sa ta chanje ekspòtasyon kafe, sik, ak pwovizyon tounen …
Dec 04, 2025
Anpi Songhai: rezo komès sèl ak lò nan Sahara
Kontinye sou istwa Songhai a: kijan Tombouctou ak Gao te sèvi kòm pòtay ant Sahara ak Sid Sahara. Nou eksplike wòl karavàn chamo yo, taks sou …
Dec 04, 2025
El Niño ak La Niña: kijan yo chanje lapli ak siklòn
Lè Pasifik la vin pi cho (El Niño) oswa pi frèt (La Niña), modèl van ak lapli nan Karayib la chanje. Nou esplike kijan sa ka …
Dec 04, 2025
Poukisa Karayib la pa wè nèj: latitid, lanmè, ak mas lè
Atik sa a elaji sou “Poukisa nèj pa tonbe ann Ayiti”. Nou dekri kijan latitid twopikal, kouran cho (Gulf Stream), ak mas lè maritim kenbe tanperati …
Dec 04, 2025
Enpòtans ensèkt: polinizatè, detritivò, ak predatè
Apre nou te defini “kisa ki yon ensèkt”, ann gade wòl yo: myèl ak papiyon pote polèn, foumi kraze rès plant, ak mantis limite popilasyon moustik. …
Dec 04, 2025
Pigman nan fèy: klowofil, karotenoid, ak koulè otòn
Klowofil pran limyè vèt, karotenoid pran zoranj-jòn; ansanm yo pèmèt plant absòbe plis enèji. Lè jou yo vin pi kout, klowofil tonbe, sa ki fè koulè …
Kategori